Yπηρεσίες Whistleblowing

ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ Ν 4990/2022

Με το νόμο 4990/2022 (ΦΕΚ Α’ 210/11.11.2022), ενσωματώθηκε στην ελληνική νομοθεσία η Ευρωπαϊκή Οδηγία της 23ης Οκτωβρίου 2019, για το whistleblowing (ΕΕ) 2019/1937.

Ο ν.4990/2022 αποσκοπεί στη διασφάλιση ενός ολοκληρωμένου πλαισίου προστασίας των προσώπων που αναφέρουν παραβιάσεις του ενωσιακού δικαίου και θέτει συγκεκριμένες κανονιστικές απαιτήσεις συμμόρφωσης για τις επιχειρήσεις.
Αντικείμενο του νόμου είναι η ίδρυση ενός συστήματος εσωτερικής και εξωτερικής αναφοράς παραβιάσεων, η προστασία των προσώπων που αναφέρουν τις εν λόγω παραβιάσεις, η οργάνωση της διαδικασίας υποβολής, παραλαβής και παρακολούθησης των αναφορών και οι κυρώσεις που επιβάλλονται.

Ειδικότερα :

Τα πρόσωπα που εργάζονται σε έναν δημόσιο ή ιδιωτικό οργανισμό ή που βρίσκονται σε επαγγελματική σχέση με έναν τέτοιο φορέα στο πλαίσιο των εργασιακών δραστηριοτήτων τους είναι συχνά αυτά που διαπιστώνουν υφιστάμενες ή επικείμενες παραβάσεις νομικών υποχρεώσεων από τον ίδιο τον οργανισμό ή από μέρους του προσωπικού, επιζήμιες για το δημόσιο συμφέρον. Ωστόσο, λόγω του φόβου των αντιποίνων, η αναφορά τέτοιων παραβάσεων δεν είναι συνηθισμένο φαινόμενο.
Ο νόμος 4990/2022 με την παρεχόμενη προστασία του προσπαθεί να αλλάξει την κατάσταση και να δημιουργήσει σημαντικά οφέλη για τις επιχειρήσεις που συμμορφώνονται.

Ποιος είναι ο στόχος των ρυθμίσεων του ν.4990/2022

• Ενθάρρυνση των προσώπων στα οποία έχει περιέλθει σε γνώση κάποιο γεγονός ή πληροφορία που συνιστά ή ενδέχεται να συνιστά παραβίαση του ενωσιακού δικαίου, να προβούν σε αναφορά στις αρμόδιες αρχές.
• Καθιέρωση ενός αποτελεσματικού πλέγματος προστασίας των προσώπων που αναφέρουν παραβιάσεις του ενωσιακού δικαίου, ώστε τα πρόσωπα αυτά να καταγγέλλουν με ασφάλεια παραβιάσεις της νομοθεσίας.
• Ενίσχυση του πλαισίου προστασίας των εργαζομένων που καταγγέλλουν παραβατικές συμπεριφορές μέσω της απαγόρευσης επιβολής ενδεχόμενων αντιποίνων.
• Πρόληψη & αποτροπή των παραβάσεων του ενωσιακού δικαίου, με τις οποίες νοθεύεται ο ελεύθερος ανταγωνισμός ή βλάπτεται το δημόσιο συμφέρον.
• Εμπέδωση του αισθήματος εμπιστοσύνης όσων επιθυμούν να αναφέρουν παραβιάσεις του ενωσιακού δικαίου & ενίσχυση της ακεραιότητας και διαφάνειας
• Μείωση επιχειρηματικών κινδύνων
• Υιοθέτηση μιας κουλτούρας ανοιχτής επικοινωνίας και εμπιστοσύνης

Ποιες είναι οι παραβάσεις του ενωσιακού δικαίου

Ο νόμος εφαρμόζεται για την προστασία προσώπων που αναφέρουν ή αποκαλύπτουν παραβάσεις :
1. του ενωσιακού δικαίου στους τομείς:

• των δημόσιων συμβάσεων,
• των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, προϊόντων και αγορών, καθώς και
• της πρόληψης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας,
• της ασφάλειας και της συμμόρφωσης των προϊόντων,
• της ασφάλειας των μεταφορών,
• της προστασίας του περιβάλλοντος,
• της προστασίας από την ακτινοβολία και της πυρηνικής ασφάλειας,
• της ασφάλειας των τροφίμων και των ζωοτροφών, καθώς και
• της υγείας και της καλής μεταχείρισης των ζώων,
• της δημόσιας υγείας,
• της προστασίας των καταναλωτών,
• της προστασίας της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, καθώς και της ασφάλειας των συστημάτων δικτύου και πληροφοριών,

2. που θίγουν τα οικονομικά συμφέροντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως ορίζονται στο άρθρο 325 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που σχετίζονται με την εσωτερική αγορά, συμπεριλαμβανομένων παραβιάσεων περί ανταγωνισμού και κρατικών ενισχύσεων και που αφορούν στην εσωτερική αγορά (παραβίαση κανόνων φορολογίας των εταιρειών ή διακανονισμών).

Σε ποια πρόσωπα προσφέρει προστασία ο νόμος;

Οι διατάξεις του νόμου προσφέρουν προστασία:
1. στους εργαζομένους, με πλήρη ή μερική, μόνιμη ή εποχιακή απασχόληση,
2. στους μη μισθωτούς, αυτοαπασχολουμένους ή συμβούλους ή εργαζομένους κατ’ οίκον,
3. στους μετόχους και τα πρόσωπα που ανήκουν στο διοικητικό, διαχειριστικό ή εποπτικό όργανο, περιλαμβανομένων μη εκτελεστικών μελών, καθώς και στους εθελοντές και ασκούμενους, αμειβόμενους ή μη,
4. στους εργαζομένους αναδόχων, υπεργολάβων και προμηθευτών, και
5. σε πρώην εργαζόμενους (συμπεριλαμβανομένων των συνταξιούχων) και σε υποψήφιους εργαζόμενους.

Επίσης, προσφέρεται προστασία και σε τρίτα νομικά και φυσικά πρόσωπα που συνδέονται με τους αναφέροντες και μπορεί να υποστούν αντίποινα σε εργασιακό πλαίσιο (π.χ. σε συναδέλφους ή συγγενείς των αναφερόντων).

Ποιες επιχειρήσεις είναι υποχρεωμένες στην εφαρμογή του ν.4990/2022

Α. Οι φορείς του δημόσιου τομέα που απασχολούν από πενήντα (50) υπαλλήλους και άνω υποχρεούνται να ορίσουν Υπεύθυνο Παραλαβής και Παρακολούθησης Αναφορών (Υ.Π.Π.Α.). Στους φορείς του δημόσιου τομέα που απασχολούν έως σαράντα εννέα (49) υπαλλήλους, αρμοδιότητες Υ.Π.Π.Α. ασκεί ο Σύμβουλος Ακεραιότητας ή ο Υ.Π.Π.Α. του εποπτεύοντος Υπουργείου.

Β. Οι φορείς του ιδιωτικού τομέα που απασχολούν ταυτόχρονα πενήντα (50) ή περισσότερους εργαζομένους υποχρεούνται να ορίζουν Υπεύθυνο Παραλαβής και Παρακολούθησης Αναφορών (Υ.Π.Π.Α.).
Οι φορείς του ιδιωτικού τομέα που απασχολούν λιγότερους από πενήντα (50) εργαζομένους δύνανται (δεν υποχρεούνται) να ορίζουν Υπεύθυνο Παραλαβής και Παρακολούθησης Αναφορών (Υ.Π.Π.Α.).
Στις περιπτώσεις στις οποίες δεν υπάρχει Υ.Π.Π.Α., η αναφορά μπορεί να υποβληθεί στην Εθνική Αρχή Διαφάνειας (Ε.Α.Δ.), την αρμόδια αρχή για την παραλαβή, διαχείριση και παρακολούθηση αναφορών.

Γ. Οι φορείς του ιδιωτικού τομέα που δραστηριοποιούνται στους τομείς χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, προϊόντων και αγορών, μεταφορών και περιβάλλοντος, οι φορείς που λειτουργούν βάσει απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, ή των οποίων οι
δραστηριότητες δύνανται από τη φύση τους να προκαλέσουν κίνδυνο για το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία, υποχρεούνται να ορίσουν Υπεύθυνο Παραλαβής και Παρακολούθησης Αναφορών (Υ.Π.Π.Α.) ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ από τον αριθμό εργαζομένων που απασχολούν.

Καταληκτικές ημερομηνίες

Οι επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα με πενήντα (50) έως διακόσιους σαράντα εννέα (249) εργαζομένους οφείλουν να συμμορφωθούν με την υποχρέωση θέσπισης εσωτερικού διαύλου αναφοράς, σύμφωνα με το άρθρο 9, έως τη 17η Δεκεμβρίου 2023 και να ενημερώσουν σχετικά, εντός προθεσμίας δύο (2) μηνών από τη συμμόρφωση, την Επιθεώρηση Εργασίας ή τον αρμόδιο κατά περίπτωση εποπτικό φορέα των παρ. 11 και 12 του άρθρου 9. Περαιτέρω, η παρ. 2 του άρθρου 25, προβλέπει ότι οι επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα με περισσότερους από διακόσιους σαράντα εννέα (249) εργαζομένους οφείλουν να συμμορφωθούν με την υποχρέωση θέσπισης εσωτερικού διαύλου αναφοράς εντός έξι (6) μηνών από την έναρξη ισχύος του νόμου και να ενημερώσουν σχετικά, εντός προθεσμίας δύο (2) μηνών από τη συμμόρφωση, την Επιθεώρηση Εργασίας ή τον αρμόδιο κατά περίπτωση εποπτικό φορέα των παρ. 11 και 12 του άρθρου 9.

Κατά τα ανωτέρω, οι επιχειρήσεις με άνω των 249 εργαζόμενους υποχρεούνται να ορίσουν Υ.Π.Π.Α. έως 10.05.2023 και να ενημερώσουν την Επιθεώρηση Εργασίας εντός διμήνου από τον ορισμό αυτό.

 Πώς υπολογίζεται ο αριθμός των εργαζομένων;

Ο ν.4990/22 αναφέρει στο άρθρο 9 πως «ο υπολογισμός του αριθμού των εργαζομένων στους φορείς του ιδιωτικού τομέα γίνεται σύμφωνα με τον Ν.4308/2014».

Για τον υπολογισμό του αριθμού των εργαζομένων, περιλαμβάνονται:
α) οι πλήρως απασχολούμενοι που έχουν εργασία έμμισθης απασχόλησης,
β) τα πρόσωπα που απασχολούνται με σχέση που εξομοιώνεται με έμμισθη εργασία, ανεξάρτητα του τρόπου που αμείβονται, (δικηγόροι, λογιστές, μηχανικοί πλήρους απασχόλησης)
γ) οι απασχολούμενοι με μίσθωση από άλλη οντότητα, και
δ) οι ιδιοκτήτες- επιχειρηματίες, εφόσον απασχολούνται στην οντότητα και αμείβονται από αυτή.
Δεν περιλαμβάνονται οι εκπαιδευόμενοι και οι σπουδαστές που απασχολούνται με συμβάσεις εκπαίδευσης και κατάρτισης.

Έννοια του Υπευθύνου Παραλαβής & Παρακολούθησης Αναφορών (Υ.Π.Π.Α):

Ο Υ.Π.Π.Α. μπορεί να είναι είτε εργαζόμενος της επιχείρησης είτε τρίτο πρόσωπο με θητεία ενός τουλάχιστον ημερολογιακού έτους που οφείλει να ασκεί τα καθήκοντά του με
ακεραιότητα, αμεροληψία, διαφάνεια, σεβόμενος τους κανόνες εχεμύθειας και εμπιστευτικότητας για θέματα των οποίων έλαβε γνώση.

Βασικά καθήκοντα του Υ.Π.Π.Α. είναι :
1) παραλαβή των αναφορών των παραβιάσεων ενωσιακού δικαίου,
2) η διενέργεια των απαραίτητων πράξεων προκειμένου να επιληφθούν της αναφοράς τα αρμόδια όργανα ή φορείς,
3) η διασφάλιση της προστασίας της ταυτότητας του αναφέροντος,
4) η παρακολούθηση των αναφορών και η επικοινωνία και ενημέρωση του αναφέροντα για τις ενέργειες που αναλαμβάνονται μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα,
5) η παροχή σαφών πληροφοριών για τις διαδικασίες υπό τις οποίες οι αναφορές μπορούν να υποβληθούν στην Εθνική Αρχή Διαφάνειας.

Ο ρόλος του ΥΠΠΑ είναι κομβικός και περιλαμβάνει σειρά υποχρεώσεων:

• Οφείλει να:
  α) ασκεί τα καθήκοντά του με ακεραιότητα, αντικειμενικότητα, αμεροληψία, διαφάνεια και κοινωνική υπευθυνότητα,
  β) σέβεται και τηρεί τους κανόνες εχεμύθειας και εμπιστευτικότητας για θέματα για τα οποία έλαβε γνώση κατά την άσκηση των καθηκόντων του,
  γ) απέχει από τη διαχείριση συγκεκριμένων υποθέσεων, δηλώνοντας κώλυμα, εφόσον συντρέχει περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων.
• Παρέχει τις κατάλληλες πληροφορίες σχετικά με τη δυνατότητα υποβολής αναφοράς εντός του φορέα και κοινοποιεί τις σχετικές πληροφορίες σε εμφανές σημείο του φορέα.
• Παραλαμβάνει τις αναφορές και βεβαιώνει την παραλαβή τους στους αναφέροντες εντός επτά (7) εργάσιμων ημερών από την ημέρα παραλαβής.
• Προβαίνει στις απαραίτητες ενέργειες προκειμένου να επιληφθούν της αναφοράς τα αρμόδια όργανα του φορέα ή περατώνει τη διαδικασία, με την αρχειοθέτηση της αναφοράς, αν είναι ακατάληπτη ή υποβάλλεται καταχρηστικά ή δεν περιέχει περιστατικά τα οποία να στοιχειοθετούν παραβίαση.
• Διασφαλίζει την προστασία της εμπιστευτικότητας της ταυτότητας του αναφέροντος και των εμπλεκομένων.
• Παρακολουθεί τις αναφορές και διατηρεί επικοινωνία με τον αναφέροντα και, εφόσον απαιτείται, ζητεί περαιτέρω πληροφορίες από αυτόν.
• Ενημερώνει τον αναφέροντα για τις ενέργειες που αναλαμβάνονται μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα, το οποίο δεν υπερβαίνει τους τρεις (3) μήνες από τη βεβαίωση παραλαβής.
• Παρέχει σαφείς και εύκολα προσβάσιμες πληροφορίες για τις διαδικασίες υπό τις οποίες οι αναφορές μπορούν να υποβληθούν στην Εθνική Αρχή Διαφάνειας (ΕΑΔ) και, κατά περίπτωση, σε δημόσιους φορείς ή θεσμικά και λοιπά όργανα ή οργανισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
• Σχεδιάζει και συντονίζει επιμορφωτικές δράσεις σχετικά με τη δεοντολογία και την ακεραιότητα.
• Συμμετέχει στη χάραξη εσωτερικών πολιτικών για την ενίσχυση της ακεραιότητας και της διαφάνειας στον φορέα.

Βήματα για την συμμόρφωση στο νόμο:

Τα βήματα της συμμόρφωσης κάθε επιχείρησης/οργανισμού στο νέο πλαίσιο συνοπτικά είναι:
1. Υιοθέτηση πολιτικής αναφορών και καταγγελιών
2. Ορισμό Υπεύθυνου Παραλαβής και Παρακολούθησης Αναφορών (ΥΠΠΑ) και δήλωση αυτού στην Επιθεώρηση Εργασίας.
3. Ανάπτυξη διαδικασίας και συστήματος εσωτερικής υποβολής, παραλαβής και παρακολούθησης αναφοράς.
4. Ανάπτυξη των κατάλληλων καναλιών επικοινωνίας και αναφορών (Δίαυλοι Αναφοράς)

5. Ορισμός του αντικειμένου των αναφορών/ καταγγελιών
6. Διαδικασία διαχείρισης καταγγελιών, επικοινωνία και τήρηση αρχείου
7. Διασφάλιση της ανωνυμίας του καταγγέλλοντα
8. Μέτρα για την αποτελεσματική προστασία καταγγέλλοντος και καταγγελλόμενου

9. Ορισμό αρμόδιου οργάνου (π.χ. Επιτροπής) για τη διερεύνηση της αναφοράς

10.Ενημέρωση & εκπαίδευση του προσωπικού για τη νέα νομοθεσία.

Κανάλια Επικοινωνίας και Αναφορών – Δίαυλοι Αναφοράς

Η ύπαρξη διαύλων αναφοράς:

• Συμβάλλει στην αποκάλυψη παραβιάσεων που θίγουν τα συμφέροντα μιας επιχείρησης.
• Έχει προληπτική / αποτρεπτική δράση.
• Προστατεύει τη φήμη της επιχείρησης.
• Ενισχύει την εμπιστοσύνη των πελατών, των προμηθευτών και των συνεργατών.
• Συμβάλλει έμμεσα στην προσέλκυση επενδυτών και ενισχύει τη βιωσιμότητα μιας επιχείρησης.
• Συμβάλλει στην προσέλκυση του καλύτερου ανθρώπινου δυναμικού.

 Συμβουλές καλής συμμόρφωσης

• Η δυνατότητα υποβολής αναφορών πρέπει να είναι εύκολα εντοπίσιμη (πλατφόρμα, τηλέφωνο, ηλεκτρονική διεύθυνση κ.λπ.).
• Η διαδικασία υποβολής αναφοράς πρέπει να είναι εύκολη στη χρήση της και να παρέχει οδηγίες στους δυνητικούς αναφέροντες με απλά λόγια.
• Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στα θέματα εμπιστευτικότητας και διαχείρισης προσωπικών δεδομένων.
• Μετά από κάθε βάσιμη αναφορά που προκύπτει είναι καλό να γίνεται επαναξιολόγηση και προσαρμογή των πολιτικών και διαδικασιών του συστήματος αναφορών, καθώς και του τρόπου διαχείρισης των αναφορών

Κυρώσεις

Με ποινή φυλάκισης και με χρηματική ποινή τιμωρούνται τα πρόσωπα τα οποία:
1. παρεμποδίζουν ή αποπειρώνται να παρεμποδίσουν την υποβολή αναφοράς,
2. προβαίνουν σε αντίποινα ή κινούν κακόβουλες διαδικασίες σε βάρος των αναφερόντων και
3. παραβιάζουν την υποχρέωση τήρησης του εμπιστευτικού χαρακτήρα της ταυτότητας των αναφερόντων.

Με ποινή φυλάκισης δύο (2) τουλάχιστον ετών και χρηματική ποινή τιμωρούνται τα πρόσωπα τα οποία εν γνώσει τους προέβησαν σε ψευδείς αναφορές ή ψευδείς δημόσιες αποκαλύψεις.

Αν κάποια από τις παραβάσεις τελέστηκε, προς όφελος ή για λογαριασμό νομικού προσώπου, επιβάλλεται σε αυτό διοικητικό πρόστιμο, το ύψος του οποίου δεν μπορεί να είναι μικρότερο από δέκα χιλιάδες (10.000) ευρώ και μεγαλύτερο από πεντακόσιες χιλιάδες (500.000) ευρώ. Για την επιμέτρηση της ανωτέρω κύρωσης λαμβάνονται υπόψη, ιδίως, η βαρύτητα της παράβασης και ο βαθμός της υπαιτιότητας.

Ποιες ενέργειες λογίζονται ως αντίποινα;

Δεν επιτρέπονται αντίποινα σε βάρος των προσώπων που υποβάλλουν αναφορές, όπως παύση, απόλυση, υποβιβασμός, στέρηση προαγωγής, αφαίρεση καθηκόντων, αλλαγή τόπου εργασίας, μείωση μισθού, μεταβολή του ωραρίου εργασίας, αρνητική αξιολόγηση επιδόσεων ή αρνητική επαγγελματική σύσταση, επίπληξη, επιβολή πειθαρχικού ή άλλου μέτρου, καταναγκασμός, εκφοβισμός, παρενόχληση ή περιθωριοποίηση, μη μετατροπή σύμβασης προσωρινής απασχόλησης σε μόνιμη, μη ανανέωση ή πρόωρη διακοπή σύμβασης προσωρινής απασχόλησης και σκόπιμη βλάβη (φήμης, οικονομικής ζημίας), πρόωρη διακοπή ή ακύρωση σύμβασης για εμπορεύματα ή υπηρεσίες, κ.ά.
 

Κυρώσεις από την Επιθεώρηση Εργασίας

Η παραβίαση της υποχρέωσης της επιχείρησης για ορισμό Υπευθύνου Παραλαβής και Παρακολούθησης Αναφορών (Υ.Π.Π.Α.) συνεπάγεται επιβολή προστίμου από την Επιθεώρηση Εργασίας ή τον αρμόδιο εποπτικό φορέα

Η SAFE BUSINESS, επιδιώκοντας να είναι πρωτοπόρος εταιρεία στον κλάδο της ασφάλειας και υγιεινής της εργασίας , έχει δημιουργήσει ένα ειδικό τμήμα για τον ορισμό Υπευθύνου Παραλαβής και Παρακολούθησης Αναφορών (Υ.Π.Π.Α.) για τους πελάτες της. Το εξειδικευμένο προσωπικό μας άρτια εκπαιδευμένο και ενημερωμένο, σας παρέχει υπηρεσίες υψηλού επιπέδου με γνώμονα τη θωράκιση της εταιρείας και την ευημερία των εργαζομένων της.

Διαμόρφωση ολοκληρωμένης πολιτικής αναφορών	Εκπαίδευση των εμπλεκομένων προσώπων	Καθοδήγηση στην επιλογή ψηφιακής πλατφόρμας	Αξιολόγηση της διαδικασίας και της πολιτικής
Συμβουλευτικές υπηρεσίες και υποστήριξη σε κάθε βήμα της διαδικασίας.	και των εργαζομένων σχετικά με τη διαδικασία και τη λειτουργία των συστημάτων αναφοράς.	για τη διαχείριση αναφορών παραβιάσεων με βάση τις ανάγκες	Τακτική επανεκτίμηση των συστημάτων αναφορών και της εξοικείωσης των εργαζομένων.